Trong đó, lực lượng lớn trong số đó là thanh niên. Vì vậy, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - nền tảng lý luận và giá trị cốt lõi của chế độ không thể chỉ diễn ra trong phòng học hay hội trường, mà phải bước vào thực tiễn số, phải tiếp cận giới trẻ, tiếp cận từng like, share, comment, từng bài đăng trong diễn đàn xã hội số.

            1. Thực trạng phát ngôn lệch chuẩn của giới trẻ trên mạng xã hội

          Tại tỉnh Hưng Yên - một địa phương đang phát triển năng động trong vùng đồng bằng sông Hồng, mạng xã hội đã và đang trở thành kênh tiếp cận thông tin  lớn của thanh niên, cán bộ cơ sở và Nhân dân. Sự đa dạng về hình thức, tốc độ lan truyền mạnh mẽ tạo nên cơ hội rất lớn để cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể lan tỏa thông tin tích cực. Đây chính là minh chứng sinh động cho việc ứng dụng mạng xã hội trong tuyên truyền chính sách - một trong những công cụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời đại số.

          Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội thì cũng có những thách thức không nhỏ. Một trong số đó là hiện tượng phát ngôn lệch chuẩn của một bộ phận giới trẻ trên mạng xã hội. Hành vi này thể hiện ở việc sử dụng các cụm từ, thuật ngữ cách điệu, biến dạng trong giao tiếp nhằm gây chú ý nhưng lại trái với văn hóa giao tiếp, ứng xử truyền thống của người Việt. Câu tục ngữ “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” từng là kim chỉ nam cho cách ứng xử tinh tế của dân tộc.          Nhưng ngày nay, sức lan tỏa của mạng xã hội khiến những lời nói dễ bị “phóng đại”, biến tướng thành phát ngôn thiếu kiểm soát, thiếu chuẩn mực. Khi những phát ngôn kiểu “trend”, “meme”, “viral” không được kiểm chứng lan rộng, dễ làm “ô nhiễm” môi trường thông tin, méo mó tiếng Việt, phá vỡ những thói quen tốt trong giao tiếp ứng xử cộng đồng, và quan trọng hơn là tạo dư luận tiêu cực, dễ bị thế lực thù địch lợi dụng để xuyên tạc hình ảnh người Việt, tạo “vết thương” tư tưởng trong giới trẻ.

            2. Nguyên nhân của thực trạng

          Nguyên nhân của thực trạng này rất đa dạng, trước hết là đặc điểm tâm sinh lý của tuổi trẻ có nhu cầu thể hiện bản thân, tạo khác biệt, tò mò với cái mới, độc đáo và mạng xã hội trở thành sân chơi cho điều đó. Thứ hai, sự thiếu kiến thức văn hóa ứng xử số và nhận thức về trách nhiệm ngôn luận. Khi một bạn trẻ đăng một status, comment hay video mà không tự kiểm soát hay tham chiếu chuẩn mực, nó có thể lan truyền rất nhanh mà hậu quả khó lường. Thứ ba, sự lợi dụng của các thế lực thù địch - khi biết khai thác sự thiếu kiểm soát trong phát ngôn của người trẻ, họ “đóng” quyền tự do ngôn luận, “một chiều hóa” quyền này thành công cụ kích động, phân hóa, thậm chí tạo nghi ngờ vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Quá trình đó diễn ra tinh vi, không còn là tuyên truyền công khai mà là “len lỏi”, “ngấm ngầm” qua các bài đăng, comment, clip lan truyền mạnh - nơi bạn trẻ tham gia với tâm thế nhẹ nhàng, vô tình.

          Thực tế tại Hưng Yên cho thấy, dù đã có nhiều nỗ lực ứng dụng mạng xã hội trong tuyên truyền chính sách, nhưng việc nắm bắt, quản lý và định hướng phát ngôn ở cấp xã, phường vẫn còn khoảng trống. Khi fanpage xã, phường được thành lập rất nhanh, thu hút lượng theo dõi cao, nhưng đội ngũ quản lý vẫn hạn chế về kỹ năng truyền thông số, kỹ năng phản ứng nhanh với thông tin sai lệch hoặc phát ngôn lệch chuẩn. Hình thức bài đăng nhiều khi còn đơn giản, chưa hấp dẫn với người trẻ và chưa hình thành một môi trường mạng chủ động phản bác phát ngôn lệch chuẩn của chính giới trẻ. Báo Hưng Yên từng nhận định: “trong giai đoạn bùng nổ thông tin với sự hỗ trợ của các nền tảng mạng xã hội … có nhiều nội dung giật gân phản cảm, sai sự thật, làm nhiễu loạn thông tin”.  

          Hơn nữa, một số cán bộ cơ sở và cán bộ, công chức làm công tác truyền thông xã hội tại xã, phường vẫn chưa quen với phương pháp nội dung số hoá, tương tác chuyên sâu với người dân dẫn đến việc fanpage chỉ là “tải tin” chứ chưa thực sự là “nhân tố ảnh hưởng”, chưa tận dụng được ưu thế mạng xã hội để chủ động định hướng phát ngôn, lan tỏa giá trị đúng đắn. Ở góc độ khác, người trẻ vốn am hiểu công nghệ nhưng thiếu rèn luyện nhận thức, có thể bị cuốn vào trào lưu viral và phát ngôn lệch chuẩn chỉ vì “muốn nổi bật” hoặc “thu hút follow” mà không cân nhắc hậu quả cộng đồng, lâu dài.

          3. Những giải pháp cơ bản định hướng phát ngôn và lan tỏa giá trị tích cực trên không gian mạng của thanh niên hiện nay

          Trước những thực trạng đó, cần nhấn mạnh nhận thức đúng đắn về quyền tự do ngôn luận: đó là quyền được nói, được bày tỏ ý kiến, tham gia tranh luận về các vấn đề xã hội nhưng không phải là quyền tuyệt đối và luôn gắn với trách nhiệm, pháp luật và giá trị văn hóa dân tộc. Hiến pháp Việt Nam năm 2025 đã hiến định quyền này và Nhà nước đặt ra khuôn khổ pháp luật thích hợp, đồng thời văn kiện đại hội XIII của Đảng khẳng định: quyền gắn liền với nghĩa vụ và trách nhiệm công dân. Khi một phần giới trẻ biến quyền này thành “tự biểu hiện mà không kiểm soát”, thì không chỉ bản thân bị ảnh hưởng mà còn tạo lỗ hổng trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

          Ngoài ra, kinh nghiệm quốc tế cũng chỉ ra rõ: nhiều quốc gia đã quản lý phát ngôn trên mạng xã hội bằng quy định pháp luật và trách nhiệm công ty công nghệ - như châu Âu với đạo luật Digital Services Act, như Trung Quốc với quản lý nghiêm ngặt nền tảng mạng xã hội. Việt Nam, với tốc độ phát triển mạng xã hội nhanh, đã và đang hoàn thiện khung pháp lý để tăng trách nhiệm của người dùng, nhà cung cấp dịch vụ và cơ quan quản lý - trong đó có Bộ Quốc gia về thông tin và truyền thông.

          Với vai trò là cơ sở đào tạo lý luận chính trị, Trường Chính trị Nguyễn Văn Linh tỉnh Hưng Yên đã nhanh chóng quán triệt và triển khai các nghị quyết của Đảng về bảo vê nền tảng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng cho toàn thể cán bộ, đảng viên. Giảng viên lồng ghép khéo léo nội dung về văn hóa mạng, kỹ năng xử lý thông tin sai lệch và phát ngôn chuẩn mực cho học viên qua mỗi tiết giảng. Nhà trường còn phối hợp với Tỉnh đoàn và các xã, phường tổ chức chiến dịch “Thanh niên chung tay lan tỏa giá trị tích cực trên mạng xã hội”. Đây là hướng đi rất thiết thực và có khả năng nhân rộng.

          Đối với cấp xã, phường tại Hưng Yên, việc ứng dụng mạng xã hội tuy đã được cấp uỷ, chính quyền quan tâm: nhiều xã, phường đã lập fanpage, sử dụng Zalo nhóm, nhưng để phòng ngừa và phản bác phát ngôn lệch chuẩn của giới trẻ thì cần một bước tiến hơn đó là xây dựng “văn hóa mạng” tại địa phương, gắn với truyền thống văn hóa ứng xử của người Việt. Cụ thể: tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến giữa cán bộ xã, phường với thanh niên về chủ đề “Phát ngôn của tôi - văn hóa mạng của chúng ta”; xây dựng video ngắn do thanh niên Hưng Yên sáng tạo về chủ đề “Lựa lời mà nói”; tổ chức minigame “Nhận diện phát ngôn lệch chuẩn” trên mạng xã hội với phần thưởng từ UBND xã; và khen thưởng các bạn trẻ lan tỏa thông tin tốt đẹp, phản bác phát ngôn lệch chuẩn.

          Một giải pháp được xác định là nâng cao kỹ năng truyền thông số và nhận thức cho đội ngũ cán bộ cơ sở. Ở Hưng Yên, mặc dù nhiều trang mạng xã hội được lập, nhưng đội ngũ vận hành thường là cán bộ văn hóa hoặc truyền thông xã hội với nhiều việc kiêm nhiệm, kỹ năng làm nội dung số, phân tích dữ liệu người dùng chưa mạnh. Do đó, Trường Chính trị Nguyễn Văn Linh phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên đề “Truyền thông số và định hướng dư luận trên mạng xã hội dành cho đội ngũ cán bộ xã, phường” - tập trung vào cách làm nội dung, phân tích comment, phản ứng nhanh các bài đăng sai lệch, khai thác livestream, infographic, podcast để lan tỏa thông tin tích cực và phản bác thông tin tiêu cực.

          Hơn nữa, để phát huy hiệu quả phòng ngừa phát ngôn lệch chuẩn, cần tăng cường giáo dục “văn hóa mạng” và kỹ năng số cho nhân dân đặc biệt là thế hệ trẻ. Tại Hưng Yên, việc này có thể triển khai qua mạng lưới đoàn thanh niên, trường học và gia đình: tổ chức tủ sách số về văn hóa mạng tại thư viện xã, phường; chuyên đề ngoại khoá “Ứng xử trên không gian mạng” cho học sinh THPT; phối hợp với UBND xã tổ chức buổi livestream chia sẻ về hậu quả khi phát ngôn thiếu chuẩn mực; thành lập nhóm Zalo, Facebook “Thanh niên Hưng Yên dùng mạng có văn hoá”. Việc này không những nâng cao nhận thức mà còn hình thành thói quen kiểm soát bản thân trước khi đăng bài, comment hoặc chia sẻ - yếu tố vô cùng quan trọng để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng từ cấp cơ sở.

          Tóm lại, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng và phòng ngừa phát ngôn lệch chuẩn của giới trẻ không chỉ là nhiệm vụ của ngành tuyên giáo - dân vận hay báo chí, mà là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân - từ cấp tỉnh đến xã, phường, từ người trưởng thôn, bí thư chi bộ đến thanh niên dùng smartphone; từ phòng họp đến cuộc trò chuyện comment. Vì khi tiếng nói số hóa lan truyền với tốc độ ánh sáng, thì mỗi lời nói, mỗi bình luận, mỗi bài đăng đều mang trách nhiệm - trách nhiệm với bản thân, với cộng đồng và với sự phát triển bền vững của đất nước. Trường Chính trị Nguyễn Văn Linh thể hiện rõ vai trò tiên phong trong đào tạo, bồi dưỡng và lan tỏa tinh thần đó; và tỉnh Hưng Yên có đủ nền tảng cả về con người lẫn trí tuệ - để tiên phong đi đầu trong xây dựng một môi trường mạng Việt Nam lành mạnh, một cộng đồng mạng có văn hoá, trong thời đại số./.

ThS.GVC Phạm Thị Phương Thảo

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Chính trị (2018). Nghị quyết số 35- NQ/TW ngày  22/10/2018  về  Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. tập I.H.Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật.

3. Đảng bộ tỉnh Hưng Yên (2020). Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hưng Yên khóa XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025

4. Trang thông tin điện tử Báo Hưng Yên (6/2025): https://baohungyen.vn

5. DataReportal: Digital 2025: Vietnam, cập nhật tháng 01/2025.