Và chính không khí sôi sục, tinh thần đấu tranh của toàn dân tộc vào giờ phút đổi đời ấy truyền vào người thanh niên Xuân Oanh để “bật” thành tác phẩm âm nhạc còn sống mãi trong lòng người Việt Nam ca khúc “19/8 – Chớ quên là ngày khởi nghĩa".

Tên khai sinh của Nhạc sĩ Xuân Oanh là Đỗ Xuân Oanh (sinh ngày 4/ 1/ 1923, mất ngày 27/3/2010), quê Quảng Yên (Quảng Ninh). Xuất thân từ một gia đình lao động nghèo vùng mỏ, yêu âm nhạc, năm 1945 ông có ca khúcMười chín Tháng Tám - Chớ quên ngày khởi nghĩara đời ngay trong ngày Tổng khởi nghĩa Tháng Tám. Trong Kháng chiến chống Pháp, viết một số ca khúc nhưĐời vẫn tươi, Cây súng bạn đường,và đến năm 1949 cho ra đời bài hátQuê hương anh bộ đội,một bài hát được nhiều người yêu thích, màu sắc trữ tình, trong sáng, lời ca đầy chất thơ. Ca khúcCa mừng chế độta tươi đẹpđược đánh giá cao trong quần chúng và giới hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp. Sau này ông còn có một số ca khúc khác, đáng chú ý nhưHồ Chí Minh – Người là muôn ánh sao, Ngôi sao thế kỷ, Hà Nội ở Lâm Đồng…Nhạc sĩ Xuân Oanh đã được tặng thưởng: Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (2007), Huân chương Độc lập hạng Ba (1998), Huy chương Vì sự nghiệp Hòa bình – Hữu nghị giữa các dân tộc, Huy chương danh dự của Hội đồng Hòa bình Thế giới, cùng nhiều giải thưởng khác…

Theo cố nhạc sĩ Xuân Oanh lúc còn sinh thời, từng bồi hồi ôn lại ký ức:“Mười chín tháng Tám là sản phẩm của cuộc khởi nghĩa, phong trào đấu tranh của nhân dân và xúc cảm của người dân mới được tự do tạo nên. Toàn dân Việt Nam đứng đều lên góp sức một ngày… vừa đi biểu tình tôi vừa nghĩ và cả lời lẫn nhạc từ đâu ào ạt đến trong tôi, bật ra một cách kỳ lạ”. Vội vàng kiếm một mẩu giấy từ vỏ bao thuốc lá để ghi lại những ca từ vừa bật khỏi đầu, Xuân Oanh vừa bắt nhịp cho đồng bào trong đoàn biểu tình cùng hát những câu hát đầu tiên:"Toàn dân Việt Nam đứng đều lên góp sức một ngày, thề đem xương máu quyết tâm chiến đấu cho tương lai...".Và trên con đường Hàng Bài, sau khi đoàn biểu tình chiếm được trại lính Khố xanh, đến khi tập hợp lại trước cửa Nhà hát Lớn thì bài hát cũng vừa sáng tác xong. Những câu hát đã được đồng bào hát vang, thể hiện chính xác sự kiện lịch sử đang diễn ra"Mười chín tháng Tám khi quốc dân căm hờn kêu thét. Tiến lên cùng hô mau diệt tan lũ quân thù kia".Giai điệu đơn giản mà mạch lạc, dễ hát, dễ nhớ. Một không khí lạc quan, sôi sục của những ngày đầu cách mạng, truyền nhiệt huyết cho toàn thể những người Việt Nam yêu nước.

Ngay sau khi ra đời, bài hát chỉ có 10 câu ngắn gọn nhưng rất chỉn chu về khúc thức với hình thức hai đoạn đơn với nhịp điệu hành khúc đậm chất hào hùng, khỏe mạnh, ca từ mộc mạc nhưng sống động, đầy thực tiễn trên đường phố lúc đó và chứa đựngsự quyết tâm cao cả, lời hiệu triệu những trái tim yêu nước chống lại kẻ thù, giành độc lập dân tộc.“Mười chín Tháng Tám” đã nhanh chóng vượt ra khỏi 5 cửa ô của Thủ đô bay đến với đồng bào khắp mọi miền trong cả nước. Giai điệu hào hùng, tươi vui của ca khúc Mười chín Tháng Tám như một chất keo gắn chặt, liên kết các tầng lớp nhân dân tạo thành một sức mạnh lớn lao đập tan xích xiềng nô lệ. Ấy là hình ảnh của một dân tộc cùng thống nhất vang reo lời thề, là lời căn dặn thân thương chớ quên là ngày khởi nghĩa. Để rồi với sự đồng lòng, đoàn kết, ý chí kiên cường của biết bao triệu người yêu chính nghĩa làm nên một hạnh phúc sáng tô non sông Việt Nam. Lời bài hát khép lại nhưng dường như vẫn gợi mở bao điều, hướng đến một Việt Nam tươi sáng, hòa bình, toàn vẹn lãnh thổ.

73 năm đã qua, ca khúc “Mười chín Tháng Tám” hàng năm vẫn vang lên hùng tráng vào dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám thành công 19/8 và Quốc khánh 2/9. Ca khúc “19/8 – Chớ quên là ngày khởi nghĩa” đã gói trọn ý nghĩa lịch sử to lớn của sự kiện hào hùng của dân tộc “Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”, giành lấy độc lập, tự do, mà trong đó mỗi người dân đã góp phần làm nên sự nghiệp vĩ đại trong lịch sử dựng nước và giữ Nuớc của dân tộc ta. Bài hát “Mười chín Tháng Tám” đã và sẽ mãi mãi đi vào lịch sử đấu tranh cách mạng của Đảng và nhân dân ta,trở thành nguồn cổ vũ tinh thần mạnh mẽ với những người quân và dân ta khắp mọi miền đất nước./.