Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tiến trình chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ, việc rèn luyện kỹ năng tự học cho thanh niên trở thành yêu cầu cấp thiết và mang ý nghĩa chiến lược.
Hưng Yên - vùng đất giàu truyền thống hiếu học, cách mạng và văn hiến - đang chuyển mình mạnh mẽ trong hành trình phát triển kinh tế - xã hội gắn với công nghệ số. Thanh niên Hưng Yên, với sức trẻ, tri thức và khát vọng cống hiến, chính là lực lượng xung kích đi đầu trong tiến trình ấy. Tuy nhiên, trước tốc độ thay đổi chóng mặt của tri thức và công nghệ, phương thức học tập truyền thống dần bộc lộ nhiều hạn chế. Học để thi, học để đủ điểm, học để có bằng cấp… vẫn còn phổ biến, trong khi yêu cầu của thời đại đòi hỏi người học phải biết tự học, học suốt đời, học để sáng tạo, học để làm chủ công nghệ và thích ứng với tương lai.
Chính vì vậy, việc rèn luyện kỹ năng tự học cho thanh niên Hưng Yên không chỉ là nhiệm vụ giáo dục mà còn là một yêu cầu chính trị, đạo đức và văn hóa, gắn liền với công cuộc phát triển khoa học - công nghệ và chuyển đổi số của đất nước.
1. Cơ sở lý luận về tự học và học tập suốt đời trong bối cảnh chuyển đổi số
Tự học là quá trình người học chủ động, tự giác chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng và thái độ mới, thông qua sự định hướng của bản thân và nguồn thông tin đa dạng của xã hội. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Học không bao giờ cùng. Còn sống là còn phải học, còn phải tiến bộ” - lời căn dặn ấy trở thành nền tảng tư tưởng cho chiến lược “học tập suốt đời” ở Việt Nam.
Trong bài viết “Học tập suốt đời” (tháng 3/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Học tập suốt đời là yêu cầu cấp bách của mỗi con người, nhất là trong thời đại khoa học công nghệ phát triển nhanh như vũ bão. Nếu không học tập suốt đời, chúng ta sẽ bị tụt hậu, bị đào thải”. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, học tập không chỉ là việc của học sinh, sinh viên mà là trách nhiệm của toàn dân, là nền tảng của một xã hội phát triển bền vững, công bằng và hạnh phúc.
Tổng Bí thư Tô Lâm cũng chỉ rõ, trong bối cảnh chuyển đổi số, việc học không còn bị giới hạn bởi không gian lớp học, mà diễn ra “mọi lúc, mọi nơi”, nhờ vào công nghệ và nền tảng số. Do đó, rèn luyện kỹ năng tự học cho thanh niên trong thời đại này không chỉ là rèn luyện phương pháp học mà còn là rèn luyện năng lực số, khả năng làm chủ công nghệ, năng lực tư duy phản biện và học tập thích ứng suốt đời.
2. Thực trạng kỹ năng tự học của thanh niên Hưng Yên hiện nay
Trong những năm qua, các cấp ủy, chính quyền và tổ chức Đoàn của tỉnh Hưng Yên đã quan tâm đẩy mạnh phong trào “Tuổi trẻ Hưng Yên học tập, sáng tạo, khởi nghiệp” gắn với cuộc vận động “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Nhiều mô hình “Không gian học tập số”, “Câu lạc bộ kỹ năng tự học”, “Ngày hội thanh niên sáng tạo - khởi nghiệp” được triển khai rộng khắp.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, vẫn còn một bộ phận thanh niên chưa có ý thức học tập suốt đời; chưa chủ động cập nhật tri thức mới; kỹ năng tự học trên môi trường số còn hạn chế. Việc sử dụng Internet, mạng xã hội của một số thanh niên vẫn mang tính giải trí đơn thuần, thiếu định hướng học thuật. Không ít bạn trẻ chưa biết khai thác các nền tảng học tập trực tuyến như Coursera, Udemy, hay học liệu mở Việt Nam.
Một nguyên nhân sâu xa là do chưa được trang bị kỹ năng tự học và tư duy học tập phản biện từ sớm; nhiều cơ sở giáo dục vẫn chú trọng dạy - kiểm tra - thi mà chưa chú trọng rèn luyện năng lực học độc lập và sáng tạo. Bên cạnh đó, cơ hội tiếp cận công nghệ ở khu vực nông thôn còn chênh lệch, khiến việc học tập số của một bộ phận thanh niên còn gặp khó khăn.
3. Giải pháp rèn luyện kỹ năng tự học cho thanh niên Hưng Yên trong thời đại số
Một là, nâng cao nhận thức và xây dựng động cơ học tập suốt đời
Trước hết, cần đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng về ý nghĩa của tự học, học tập suốt đời, gắn với những tư tưởng chỉ đạo của Đảng và đặc biệt là nội dung bài viết “Học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm. Mỗi thanh niên cần hiểu rằng, học không phải để đối phó mà là để phát triển bản thân, để đóng góp cho xã hội và hội nhập với thế giới.
Hai là, đổi mới phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kỹ năng tự học
Các cơ sở giáo dục, trường chính trị, trường đại học và trung tâm bồi dưỡng thanh niên cần chuyển mạnh từ “truyền thụ tri thức” sang “tổ chức hoạt động học tập chủ động”. Cần hướng dẫn thanh niên biết đặt câu hỏi, tìm kiếm thông tin, đọc có chọn lọc, học qua dự án và tự đánh giá kết quả học tập.
Bên cạnh đó, cần tổ chức các khóa học về kỹ năng tự học trên nền tảng số, hướng dẫn sử dụng công cụ AI, ChatGPT, học liệu mở, hệ thống LMS, tạo điều kiện để thanh niên tự xây dựng kế hoạch học tập cá nhân.
Ba là, phát triển năng lực số và môi trường học tập thông minh
Hưng Yên cần tiếp tục phát triển hạ tầng số phục vụ giáo dục và thanh niên học tập, triển khai các “thư viện số cộng đồng”, các “không gian học tập mở”. Tỉnh Đoàn có thể phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ xây dựng chuyên trang “Thanh niên Hưng Yên học số, sáng tạo, khởi nghiệp”.
Mỗi đoàn viên, thanh niên cần làm chủ các công cụ số, sử dụng mạng xã hội tích cực để chia sẻ kiến thức, lan tỏa tinh thần học tập, phản bác thông tin sai lệch, tiêu cực.
Bốn là, kết hợp tự học với thực tiễn lao động và cống hiến xã hội
Tự học phải gắn với hành động. Thanh niên cần coi học tập như một phương tiện để khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, làm giàu chính đáng và cống hiến cho cộng đồng. Các chương trình như “Thanh niên chuyển đổi số”, “Thực hành công dân số”, “Học tập cùng cộng đồng” nên được mở rộng để thanh niên học qua làm, học qua trải nghiệm, từ đó hình thành kỹ năng học tập thực chất.
Năm là, phát huy vai trò của tổ chức Đoàn và các thiết chế giáo dục chính trị
Tổ chức Đoàn, Hội cần làm nòng cốt trong việc lan tỏa tinh thần học tập suốt đời. Mỗi cơ sở Đoàn nên có ít nhất một “Câu lạc bộ tự học sáng tạo”, một “Không gian học trực tuyến chung”. Trường Chính trị Nguyễn Văn Linh - với vai trò đào tạo lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở có thể đảm nhận vai trò “bệ phóng” tư tưởng và kỹ năng học tập hiện đại cho thế hệ trẻ tỉnh nhà.
Rèn luyện kỹ năng tự học cho thanh niên Hưng Yên không chỉ là yêu cầu của thời đại mà còn là biểu hiện sinh động của tinh thần yêu nước, khát vọng vươn lên và trách nhiệm với quê hương. Trong kỷ nguyên số, người nào biết tự học, người đó có cơ hội làm chủ tương lai. Tự học chính là nền tảng để học suốt đời, sáng tạo không ngừng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển tỉnh Hưng Yên nhanh, bền vững hơn, trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại và là thành phố trực thuộc Trung ương giàu đẹp, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc như Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hưng Yên tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã xác định. Như Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Học tập suốt đời không chỉ để biết, mà để làm, để chung sống, để khẳng định mình và phụng sự Tổ quốc”. Mỗi thanh niên Hưng Yên hôm nay cần biến lời dạy ấy thành hành động cụ thể, để “tự học - tự rèn - tự trưởng thành” trên hành trình hội nhập và phát triển đất nước./.
Ths. GVC Phạm Thị Phương Thảo
Tài liệu tham khảo
- Tô Lâm (2025), Học tập suốt đời, Báo Điện tử Chính phủ, 02/3/2025.
- Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 6, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập II.
- Ban Tuyên giáo Trung ương (2025), Công văn số 193-CV/BTGTW ngày 07/3/2025 về quán triệt bài viết “Học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm.
- Báo Lâm Đồng điện tử (2025), “Hưởng ứng bài viết Học tập suốt đời của Tổng Bí thư Tô Lâm”, ngày 12/3/2025.
- Tỉnh Đoàn Hưng Yên (2024), Báo cáo tổng kết công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Hưng Yên năm 2024.